Hoe werkt reflecteren? Wat is reflecteren?

Reflecteren, of terugblikken, is een vorm van ervaringsleren. Door terug te blikken op jouw denken, voelen en handelen tijdens een specifiek moment, vergaar je ook informatie over hoe je iets anders aan zou kunnen pakken.


Reflecteren doe je in de ik-vorm. Het gaat immers alleen om jou. Voorbeelden van vragen waarop je kunt reflecteren zijn:

Hoe komt het dat ik onzeker ben?
Waarom schelt ik mensen soms 'zomaar' uit?
Wat houdt mij tegen een nieuwe baan te zoeken?
Waarom werd ik overspannen?
Hoe kan het dat ik mezelf af en toe wil afsluiten van de wereld?
Waarom blijf ik maar vriendelijk tegen anderen terwijl ze over mijn grenzen heen gaan?

Vaak wil je antwoorden op dit soort vragen, omdat je oplossingen wit genereren: Hoe verander ik dit? Wat kan ik hieraan doen? Hoe kan ik dit in de toekomst voorkomen? Voordat je hieraan begint, doe je aan informatie-/ dataverzameling. Reflecteren dus.


Reflecteren doe je volgens Korthagen spiraalsgewijs:

Je doet een ervaring op.
Je blikt terug, waarbij je:
De belangrijke informatie uit de situatie haalt/ de situatie analyseert
Alternatieve overtuigingen (zie ook de RET-methode van reflectie) ontwikkelt en/of nieuwe handelingsmogelijkheden ontwikkelt
Je gaat dingen uitproberen/ je doet nieuwe ervaringen op
Gesprekken met een supervisor en het schrijven van verslagen faciliteren dit reflecteren.



Onbekend gebied en binden vlekken verkennen

Door reflectie en gesprekken met een begeleider is het de bedoeling dat het voor jou onbekende gebied binnen jouw denken, voelen en handelen verkleind wordt. Het Johari-venster, dat ontwikkeld werd door Joe Luft en Harry Ingham, beeldt dit mooi uit.

(Google op: Johari venster supervisie)


Voorwaarde voor reflectie

Een aantal zaken heb je nodig om goed te kunnen reflecteren, namelijk:

Durf/ lef
Ruimte (die je aan jezelf geeft om te mogen leren, maar ook tijd en rust)
Richting/ gerichtheid
Abstractievermogen
Motivatie/ een motor die aan staat